Gaat we toch de goede kant op?
Er is crisis, kredietcrisis, vertrouwenscrisis, recessie, depressie, we zitten ogenschijnlijk zwaar in de min. De kranten en media berichten er over, maar bij mij in de buurt gaat het alleen maar beter. Men praat wat meer met elkaar, er is weer het gevoel dat we er toch samen uit moeten komen, het gemeenschapsgevoel neemt weer toe. Dat is positief, en ook de beste medicijn om de paniek en de wanhoop te bestrijden. En dat je dan even geen nieuwe auto koopt of het bankstel nog maar even laat staan, vooruit. Ik ken veel mensen die zeggen dat het ook tijd werd, de wereld raakte verward in een materiële ratrace, we zien iedere dag rampen in Verweggistan, maar de buren kennen we niet. Deze crisis is gewoon een koortsperiode, een grote reiniging van een wereld die ziek geworden was. Ik vind dat een mooi beeld, misschien wat zweverig, maar onder de Kerstboom toch beter dan zitten tellen hoeveel geld ieder verloren heeft, hoe veel minder pensioen er over blijft en elkaar de ellende aanpraten.
Maar aan de andere kant, de boodschap is wel dat er bezuinigd wordt, dat bedrijven omvallen, de overheid er steeds meer geld in blijft stoppen en de gewone burger steeds angstiger wordt. Het is een rare paradox, dat het nu de consument, dus u en ik, is die de economie weer vlot moet trekken door geld uit te geven. Want, zeggen de economen, men heeft nog geld in de zak, maar aarzelt alleen om het uit te geven. Consumenten-geld is een soort luchtballon, als men een tijdje gaat sparen merken de leveranciers (en de hele productieketen) dat wel, maar het geld blijft in de ballon en moet er een keer uit. Pas bij sterke daling van b.v. huisprijzen of stijging/daling van energiekosten of echte massa-ontslagen is er een echt effect op de omvang van de geldballon. Natuurlijk, het is pijnlijk als je zonder werk komt, het fenomeen ZZP (zelfstandige zonder personeel) blijkt nu snel om te slaan in ZZW (zelfstandige zonder werk) en de minima gaan er ondanks alle beloften alleen maar op achteruit, de AOW wordt steeds dunner, maar in het algemeen gaat het ons nog steeds goed.
Het grootste deel van de burgers heeft nog een inkomen, ongeveer hetzelfde als vorig jaar. Als het vertrouwen weerkeert, gaat men dus wel uitgeven en dat is een kwestie van tijd. Wel komt er, doordat de dienstverleners en producenten niet snel genoeg inkrimpen, overproductie en dan meestal prijsdaling, dus een paar jaar deflatie zit er wel in (alles wordt goedkoper!!). Of daarna de bom barst, omdat men te veel geld heeft gedrukt om de banken en bedrijven overeind te houden (dat gaat tegenwoordig via schuldcreatie digitaal en vrijwel ongemerkt) en er plotseling wel inflatie komt, is de grote vraag, dat is wat in 1929 gebeurde. Je kunt ook hopen dat dan het hele bedrijfsleven en de publieke sector eens goed gereinigd zijn, even een vastenkuur en wat vermageren en dan kan het wel weer.
Wat me verbaast is dat er zo weinig inzicht is in de mogelijke grondoorzaken van de crisis, men wijst maar op de slechte hypotheken en de onbetrouwbare zakkenvullers op ieder niveau. Maar ook dat zijn symptomen. Kijken naar wat daar de oorzaak van is, daar gaat het om, wat zijn de grote veranderingen in onze hedendaagse samenleving geweest die deze crisis veroorzaakten.
Twee dingen vallen daarin op, namelijk sterk verbeterde communicatie/ informatie en een algehele focus op angst en vrees. We leven in een fear-based society, met uitzinnige oorlogen tegen soms imaginaire vijanden (want was Rusland nou zo sterk, had Irak atoomwapens, had Al Quaida echt iets met 9/11 van doen, zijn drugs gevaarlijker dan alcohol, waarom weg met de sex en de paddo’s uit Amsterdam) en een algehele afbraak van burgerrechten. De balans tussen vrijheid en veiligheid is enorm verschoven, maar op basis van meest valse argumenten. Gevolg, angst, terreur vooral van overheidskant en een publiek, dat angstig reageert, met als gevolg een run on the bank, paniek op de beurzen, chaos.
Dat wordt allemaal nog versterkt door de toegenomen transparantie door internet, communicatie in brede zin en het naar buiten komen van al die opzetjes, old boys deals en achterbakse politiek. Het gaat tegenwoordig heel snel, internet en de mobiele telefoon hebben de terugkoppellus verkort. En ik weet als fysicus dat korte terugkoppeling tot opslingering leidt, tot instabiele schommelingen. Die schommelingen, een publieke opinie die heen en weer zwaait, de waan van de dag wordt de norm. Dat heeft allemaal te maken met de transparantie die het gevolg is van de technische ontwikkelingen qua communicatie.
Is daar wat aan te doen? Moeilijk, je draait het niet terug. De huidige aanpak om door nog meer repressie, nog meer macht bij de overheid, nog meer Big Brother methoden de zaak onder controle te houden kun je zien als een kunstmatige demper, een manier om de slingeringen te bedwingen, maar dat zal uiteindelijk niet helpen. De transparantie zal op den duur leiden tot een zodanige bewustwording van de mensen, dat men in opstand komt. Dat zie je her en der al, zelfs in landen als Thailand met toch een halve dictatuur kraakt het, de teloorgang van de USSR is duidelijk, in Athene zijn er megarellen, maar ook in China zijn er nu boerenopstanden en praat men over het aflopen van het ‘mandaat van de hemel’.
Het zou nuttig zijn om de transparantie (en internet en de media) te gebruiken om de mensen meer bewust te maken van hun eigen projecties, maar dat is een hele klus, een soort massale psychotherapie der mensheid. Want als we zouden zien dat al die poppetjes daar boven in het netwerk niet veel anders zijn dan wijzelf en ook wij graag de zakken vullen en het ego opladen dan pas kunnen we de onderliggende werkelijkheid gaan ervaren. Wanneer we zien dat de angst aan de top eigenlijk hetzelfde is als de angst op straat, dat we allemaal bang zijn en meestal vanwege materiële angsten (drinkt u een kopje koffie minder vanwege de crisis?) die illusionair zijn. Wanneer het bewustzijn, dat men zo met alle macht probeert te onderdrukken, naar een nieuw niveau zou groeien, ja dan!!
Maar misschien is dit utopisch denken en is repressie de enige weg. We zijn leuk bezig, alle potentiële revolutionairen (rokers/vakbondsleden/hashrokers/krakers/zelfstandigen) in de Westerse wereld zitten wel in een of ander bestand, die haal je makkelijk op of beboet ze tot ze hun mond houden, of ontneem je gewoon hun creditcards, inschrijving KvK of ID-kaart. De digitale concentratiekampen bestaan al, maar er staat Wet BiBob boven, alles in naam der vrijheid natuurlijk. Want wat neo-liberaal heet en vrijheid zou geven, is in feite vooral anti-liberaal, en repressief. Hou de steeds beter geïnformeerde burger binnen de digitale dranghekken, want anders loopt het uit de hand! Niet dat zoiets echt werkt, vrees ik, maar ik hoop er het beste van en wens iedereen een mooi en leerzaam 2009.
Luc Sala
Zie ook: