Multi-Level Marketing

Rijk (willen) worden via de achterdeur: Herbalife, NSA, Piramide, Vitall of toch Richonu, Ripofriend?

door Luc Sala

Ben jij ook al eens benaderd door deze of gene, vriend of bekende, die met woorden als Win-Win Strategie, Business Propositie, Investeringskans of iets dergelijks je deelgenoot wilde maken in the `Next Best Thing'? Een beetje geheimzinnig, maar je moest er wel voor naar een vergadering komen of thuis iets organiseren, want het ging om een revolutionair produkt dat beslist gedemonstreerd moest worden! Rijk zou je ervan worden, of zo gelukkig dat je dat niets meer zou uitmaken, en er was alleen een klein beetje moeite voor nodig en misschien een klein beetje geld. Zonder dat je het merkte werd je op een heel slimme manier de wereld van de Multi-Level Marketing (MLM) of de Netwerk-marketing ingetrokken, een fuik met voor de meesten een benauwd einde.

De exploitatie van de Nieuwe Armoede
Multi-Level Marketing is - natuurlijk- een Amerikaanse uitvinding en komt neer op het verkopen en doorverkopen van goederen via een informeel kanaal. In plaats van werken met distributeurs en wederverkopers/winkeliers wordt gebruik gemaakt van medewerkers die naast hun eigenlijke werk meedoen en hun eigen afzetkanalen (netwerk) vinden. Het is niet nieuw, en bedrijven als Avon en Tupperware hebben het concept op hun eigen manier gebruikt. De laatste jaren is er echter een nieuwe golf van clubs die het hele idee van Multi-Level Marketing naar een nieuw niveau hebben gebracht. Men heeft in organisaties als Herbalife, NSA en Vitall niet simpelweg de verkoop door leken als een leuke verkooptechniek gezien, maar er een hele cultuur van gemaakt. Wie meedoet wordt lid van een soort exclusieve club, waarin men de mond vol heeft over eigen verantwoordelijkheid, je eigen werkelijkheid creëren en nieuwe vrienden maken. Er zit heel slim een flink stuk new-age (NLP) programmering in. Je leert jezelf (en anderen) heel aardig beduvelen als je de handboeken van de MLM-clubs goed volgt.

MLM : make money out of losers
Als advocaat van de duivel (en wat zou Lucifer liever doen) kun je echter heel wat vraagtekens zetten bij dit soort organisaties. Als je op bezoek gaat bij zo'n meeting, waar bestaande en would-be verkopers, distributeurs en national sales-coordinators samenkomen voor de peptalk, dan merk je dat het om een psychologisch vrij enge groep gaat. Dit zijn de gefrustreerden uit Generatie X (25-35), mensen die sterk gericht zijn op het alsnog binnenhalen van de materiële oogst die ze tot dusver misten. Keurig gekleed, maar er is maar áán onderwerp van gesprek, namelijk verkopen, geld en hoe vind je nieuwe medewerkers (klanten/slachtoffers). Druk pratend, overmatig overtuigd van het eigen gelijk en zich wentelend in een OSM (Ons Soort Mensen)-sfeertje. Ze praten over hoe je het zelf moet maken, hoe ze geloven in elkaar, het produkt en hun subdistributeurs, alles onder het mom dat wat je gelooft ook waar wordt. (En laten we eerlijk zijn, dat gaat ook wel op.)

Maar dan de organisaties, zijn die ook zo kosjer? Het gaat ze om het geld, al wordt dat soms verborgen achter wat milieu-prietpraat of verhalen over afdrachten aan goede doelen. Soms zijn ze op de grens van het legitieme, zoals de kettingbrief-achtige Piramide-stichting die onlangs de pers haalde. Soms gaat het om produkten waar je wat twijfels over kunt hebben, zoals over de bijeffecten van Vital die dan - te snel - worden afgedaan als `ontgifting'. Soms lijkt het op het oog te gaan om heel zinnige produkten, zoals de lucht- en waterzuiveraars van NSA of de natuurlijke preparaten van Herbalife. Leuk verpakt, goed gebracht en de verkopers raken er zelf vrij snel van overtuigd dat het inderdaad ook de beste produkten zijn, maar daar twijfel ik toch wel aan (op basis van testen uit de VS die ik zag).

Clever exploitation of greed
De produkten passen meestal ook goed bij de doelgroep (= de organisatie zelf, want het is een doorgeefspelletje waarin de laatste lul met de spullen blijft zitten), maar daar kun je ook anders tegenaan kijken. Iemand merkte op dat alle produkten van NSA wel erg inspelen op de paranoia van mensen: het gaat om het weghouden van de slechte wereld (lucht, water, inbrekers). Die paranoia herken je dan weer in de mensen die je de boel proberen aan te smeren, de angst om buiten de boot te vallen is heel duidelijk. Verborgen achter opgewekte peptalk en leuke kleertjes - qua verkooptraining bieden dit soort organisaties echt wel wat - blijft het gevoelsmatig hol. De argumenten en grafieken zijn indrukwekkend maar loos, want natuurlijk moet ook iedere schakel en ieder niveau in de keten wat verdienen, net zoals in het `echt'. Dus kan het ook niet echt goedkoper. Men schermt met fraaie afkortingen en organisaties, zoals de Direct Selling Association, maar het is allemaal eye-wash.

Make buyers sellers
Multi-Level Marketing is op zichzelf niet `fout', maar het kan een gevaarlijk spelletje zijn, waarbij onderaan op de lijst slachtoffers vallen en waarbij de materiële instincten van de deelnemers zodanig worden aangescherpt dat ze het zicht op de bredere werkelijkheid kunnen verliezen.

L. Sala