Luc Sala: America today sept 2003

Ruim een maand in de VS met als afsluiting de 100-jaar Harley-Davidson viering in Milwaukee gaf me de kans om wat beter de sfeer daar op te snuiven. Met een paar honderdduizend 'bikers' feestvieren en de motoren laten ronken was leuk, maar ook tamelijk oppervlakkig, wat er echt speelt zie je beter in de sloppenwijken en hoor je in de achterkamertjes en bij een biertje op de 'porch'. Er is altijd een groot verschil over wat wij in Europa denken dat er in Amerika aan de hand is en de situatie daar. Wij projecteren onze zorgen over democratie en wereldvrede graag op wat we als de 'grote oorlogsmachine' aan de overkant van de oceaan zien, maar baseren ons daarbij op het heel beperkte beeld van nieuwszenders, opiniebladen en correspondenten die vooral in hun eigen kringetje ronddraaien.
Vooral omdat ik veel bij oude vrienden verbleef kreeg ik wat beter dan als toeristische bezoeker te maken met de dagelijkse zorgen, problemen en meningen van de Amerikanen. En dan blijkt zoiets als Irak of zelfs terrorisme de mensen nauwelijks meer bezig te houden, men gelooft het allemaal wel en maakt grapjes over de chaos en missers van het Homeland Security superministerie. De economie en de crisis, het zoeken naar werk, de hitte of de regen, de virussen en misschien de recall verkiezingen in Californië met Arnold Schwarzenegger als boegbeeld, maar toch vooral 'to make rent' en de snel stijgende prijzen van 'gas' en 'education', het steekt allemaal niet zo diep voor de gemiddelde Amerikaan. Of die nu republikein of democraat is, die oorlog is bijna voorbij, kostte te veel geld en moet maar snel afgelopen zijn. Bush heeft zeker fouten gemaakt en de regering ziet men als een stelletje incompetente zakkenvullers die hun fouten en gemene spelletjes verbergen achter stoere taal en indrukwekkende operaties, maar er is wel wat gebeurd en Bush is daarom de held van de actie. Saddam is weg en dat was toch een tiran, iemand moest dat doen en Amerika heeft zich van die ondankbare taak gekweten en ach, daar zijn vast fouten bij gemaakt, maar we moeten verder. De oorlog is ver weg, maar dat benzine nu in Californië al 2 dollar 20 per gallon kost, bijna het dubbele van een paar jaar geleden, dat doet direct en voelbaar pijn. En de bezuinigingen, Bush heeft de mensen honderden miljarden lastenverlichting voorgespiegeld, maar die worden pijnlijk afgewenteld op lokale overheden, het onderwijs en de zorg, die raken de mensen nu toch heel hard. De kosten van onderwijs stijgen maar door, een gemiddelde universiteit kost al gauw 30.000 dollar per jaar. Er is nauwelijks werk en als je werkeloos bent is er meestal geen verzekering, als je dan ziek wordt beland je snel in de goot. Het aantal bedelaars in bijvoorbeeld Los Angelos en San Francisco is angstwekkend, op iedere straathoek en bij ieder stoplicht staan ze, met bordjes "will work for food' of 'geef m'n kinderen te eten' en het zijn echt niet meer alleen junkies. Bedelen is in de grote Amerikaanse steden meer bepalend voor het straatbeeld dan in Calcutta of Katmandu, het rijkste land van de wereld is bepaald asociaal geworden.
We zijn ook in Nederland in snel tempo bezig de verzorgingsstaat af te breken, naar Amerikaans voorbeeld, maar de politici moeten maar eens een tijdje in de VS gaan wonen om te zien, welke ellende daaruit voortvloeit. Steeds meer hopeloze gevallen, mensen die ik kende als redelijk welvarende werkers in Silicon Valley leven nu in hun auto, werken als verkoper voor 1500 dollar in een winkel of fastfood keten, maar daar kun je niet van leven of je gezin onderhouden als zelfs een afgeleefd appartement al 1000 dollar moet kosten. Want wie niet te eten heeft gaat stelen, drugs verkopen of zich verhuren, belandt dan in de gevangenis en zakt van kwaad tot erger af. De onderkant van de samenleving is hard en crimineel, maar dat is toch goeddeels te wijten aan een onbarmhartige overheid, die de kleine man extreem hard aanpakt, de raciale verschillen en discriminatie negeert en als excuus voor van alles het terrorisme en de drugs opvoert. Niet dat de bestrijding daarvan effectief is. Homeland Security is een lachertje, de gewone man gelooft er niet meer in en lacht om de fouten en miljardenprojecten die nergens op slaan, maar de politici geloven er heilig in. Dat wil zeggen de politici die zich aan de macht schurken en dat is de kliek van Bush c.s., want van een Democratisch tegenoffensief is nauwelijks sprake. Er is nog geen duidelijke Democratische presidentskandidaat, wel veel ruzie en verdachtmakingen, en het zit er in dat Bush gewoon nog vier jaar doorgaat, als de economie tenminste een klein beetje opveert en dat zit er wel in. De middenklasse heeft het in Amerika electoraal voor het zeggen, maar loopt wel aan de leiband van de media en de rijke maar vaak corrupte opinieleiders, en met het tweepartijensysteem is het vaak kiezen tussen twee kwaden.
Er is ook wel goed nieuws te melden, bijvoorbeeld dat de strenge controle en beveiliging die na 11 september tot een soort nationale paranoia werd, enorm is afgezwakt. Alleen op vliegvelden en bij de douane zijn ze nog erg naar, met de verkeerde huidskleur of naam is dat zeker geen pretje en durf niet te protesteren tegen de hondse behandeling, want je kunt zo op het vliegtuig naar huis. Maar de rest van Amerika beseft ondertussen wel dat al die controles, gegevens, vingerafdrukken en bewaking niet alleen niet werkt en ook een volgende aanslag niet kan tegenhouden, maar ook te veel geld kost. Dus vraagt men in motels niet meer naar je paspoort, hoef je bij autohuur geen vingerafdrukkken meer te geven en doet de bewaking bij grote festivals niet meer zo moeilijk. Amerika is wat dat betreft weer wat vriendelijker en gastvrijer geworden, zoals het vroeger was. Als de regering eens zou beseffen dat met het huidige beleid het toerisme van mensen met een moslim of arabische achtergrond wordt afgeknepen en dat dat economisch onverstandig is, komen er misschien betere tijden. Terrorisme bestrijd je niet met wapens, dat is een ongelijke strijd, maar met het aanpakken van ongelijkheid en onrechtvaardigheid.

Luc Sala (19 sept. 2003)